رابطه آموزه های دینی و سرمایه اجتماعی

هر چند بحث سرمایه اجتماعی مبحثی نوظهور است که از دهه 1970 در ادبیات توسعه در کنار سایر سرمایه ها ـ فیزیکی، انسانی، اقتصادی ـ مطرح شده است، امّا مفهوم آن که به روابط و پیوندهای بین انسان ها مربوط می شود و موجب همکاری متقابل بین آحاد جامعه و استحکام پایه های اجتماع می گردد درآموزه های دینی به ویژه دین اسلام به وفور یافت می شود. در این تحقیق پس از مشخص کردن آیات و روایات مرتبط به هر مولفه و شاخص با روش تحلیل متن، متون انتخاب شده از قرآن، نهج الفصاحه و غررالحکم و دررالکلم مورد بررسی قرار گرفته اند. در واقع با نگاهی به عناصر، مولفه ها و شاخص هایی که در ابعاد آموزه ای اسلام به دست می آید، در می یابیم که مسلمانان و مومنان با عمل به تعالیم و فرامین دین اسلام، نه تنها می توانند روابط پایدار و مستحکمی را در سطوح خُرد و کلان جامعه اسلامی به وجود آورند و سرمایه اجتماعی درون گروهی را شکل دهند، بلکه می توانند در تعامل و مشارکت جمعی با سایر انسان ها و جوامع به پیشرفت و توسعه پایدار دست یابند و سرمایه اجتماعی برون گروهی را تشکیل دهند. آنچه در پژوهش فوق مورد بررسی قرار گرفته است، در نظر گرفتن عناصر، مولفه ها و شاخص هایی از ابعاد آموزه های دین اسلام در سه بخش اعتقادات، اخلاقیات و شرعیات (احکام و مناسک) بوده است که با ابعاد و سطوح سرمایه اجتماعی مقایسه شده اند. بر این اساس دستگاه مفهومی به صورت جدول ماتریس ارایه گردیده است که ابعاد آموزه ای دین اسلام با دو بُعد عینی (ساختاری) و ذهنی (شناختی) سرمایه اجتماعی در سطوح خُرد و کلان مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته اند. در سطح خُرد، موارد خانواده، خویشان، همسایگان و دوستان و در سطح کلان مورد جامعه اسلامی و جامعه انسانی در نظر گرفته شده است. در این تحقیق پس از مشخص کردن آیات و روایات مرتبط به هر مولفه و شاخص با روش تحلیل متن، متون انتخاب شده از قرآن، نهج الفصاحه و غررالحکم و دررالکلم مورد بررسی قرار گرفته اند. در واقع با نگاهی به عناصر، مولفه ها و شاخص هایی که در ابعاد آموزه ای اسلام به دست می آید، در می یابیم که مسلمانان و مومنان با عمل به تعالیم و فرامین دین اسلام، نه تنها می توانند روابط پایدار و مستحکمی را در سطوح خُرد و کلان جامعه اسلامی به وجود آورند و سرمایه اجتماعی درون گروهی را شکل دهند، بلکه می توانند در تعامل و مشارکت جمعی با سایر انسان ها و جوامع به پیشرفت و توسعه پایدار دست یابند و سرمایه اجتماعی برون گروهی را تشکیل دهند.